Kronikk: Av Arvid Moss, konserndirektør for Energi i Hydro. Denne kronikken vart først publisert i Hardanger Folkeblad (+) torsdag 28. januar 2021.

I 2008 bestemte regjeringa Stoltenberg II, med Arbeiderpartiet, Sosialistisk Venstreparti og ein Olje- ogenergiminister frå Senterpartiet i spissen at lova som omhandlar heimfall skulle endrast. Kraftaktørar blei gitt moglegheit til å unngå heimfall av konsesjonar ved å redusere det private eigarskapet i fossefalla til ein tredel eller mindre. Med dette som bakteppe, har Hydro dei siste åra jobba aktivt for å finne ei løysing som ville gjere selskapet i stand til å fortsette å eige delar av den klimavenlege krafta frå RSK og bruke den til verdsleiande industriproduksjon på Vestlandet. Dette har vertskommunane vore kjend med heilt sidan2014, då me gjorde det klart for kommunane at Hydro ville finne ei løysing saman med ein offentleg eigar slik at det ikkje vart aktuelt med heimfall.

I kongeleg resolusjon skreiv dåverande Olje- og Energiminister Terje Riis-Johansen frå Senterpartiet føljande om endringa i heimfallsreglane: «(…) Det oppstår også et tap for vertskommunene som ikke vil få tilgang på inntil 1/3 av de hjemfalte verdier slik industrikonsesjonsloven bestemmer. (…) Av forarbeidene fremgårat lovgiver var klar over at det ville oppstå et tap for vertskommunene som følge av bortfall av hjemfalte verdier,men det ble ikke tillagt avgjørende vekt. Det ble forutsatt at det ikke skulle gis noen kompensasjon som følge av bortfallet av inntekter.»

Det var altså eit klart val dei norske folkevalde tok for litt over ti år sidan. Andre selskap har alt nytta det høvet lova ga. Lyse og Hydro følgjer intensjonen i lova og dette er ikkje eit særskild tilfelle. Resultatet avLyse-Hydro-transaksjonen er at meir enn 2/3 av krafta i Lyse Kraft DA kjem på offentlege hender, medanHydro kan fortsette å nytte sin del av krafta til industriproduksjon. Kvar av kommunane mottek kvart år omlag 50 millionar kroner i overføringar frå Hydro, i tillegg til konsesjonskraft. Dette blir ikkje redusert som følgje av avtalen. At kommunane ikkje sit att med like mykje i netto inntekt skuldast det statlege inntektsfordelingssystemet, som ikkje kan lastast kraftselskapa. Hydro er heilt einig i at vertskommunar bør få ein rimeleg del av inntektene til det offentlege som kjem frå kraftverksemda.

Ikkje på uendra vilkår

Eg vil samstundes nytte høvet til å imøtegå nokre av dei påstandane som ordføraren i Ullensvang, Roald Aga Haug, tok opp i ein kronikk i Hardanger Folkeblad nyleg. Der gjentok han nok ein gong, trass i at han veit det ikkje stemmer, at Hydro og Lyse ønskjer å vidareføre konsesjonen på 60 år gamle vilkår.

Vi skal no gjennom to ulike prosessar som me må halde klart åtskilde:

1. Først må den tidsavgrensa konsesjonen gjerast om til ein evigvarande konsesjon, slik andre offentlege vasskraftprodusentar har. Her gjeld eitt sett med lovar og reglar, og det er ikkje opning for å stille vilkår ved omgjering.

2. Når konsesjonen er omgjord derimot, og først då, vil styresmaktene kunne opna for ein revisjon av vilkåra i konsesjonen. Då gjeld eit anna sett med lovar og reglar. Dette veit kommunane og deira advokatar. Det er difor heilt urimeleg å framstille Hydro og Lyse som uansvarlege og grådige aktørar, når det me faktisk gjer er å leggje prosessen opp etter dei føringane som er fastsette frå styresmaktene.

Lyse Kraft har understreka at selskapet fullt ut er inneforstått med at ein prosess med sikte på revisjon av vilkåra vil verte starta like etter omgjering. Forarbeidet til ein slik revisjon starta me for snart fire år sidan, i nært samarbeid med kommunane. I den revisjonsprosessen ser me fram til å samarbeide godt med lokale brukarinteresser for å finne konkrete løysingar på mange av dei utfordringane som til dømes grunneigarlaget i Røldal har framheva i denne debatten.